Đưa '' văn hoá '' vào sản phẩm nông nghiệp

Đó là vấn đề được các nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế đề cập xuyên suốt tại Diễn đàn Mekong Connect 2017 vừa qua. Đáng chú ý là chia sẻ...

Đó là vấn đề được các nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế đề cập xuyên suốt tại Diễn đàn Mekong Connect 2017 vừa qua. Đáng chú ý là chia sẻ của đại biểu đến từ 2 quốc gia có nền nông nghiệp phát triển bậc nhất thế giới là Nhật Bản và Israel cũng khẳng định “bí quyết” thành công của họ chính là đưa “văn hóa” vào sản phẩm nông sản.

Đại biểu Diễn đàn Mekong Connect năm 2017 (lần thứ 3) tham quan khu sản phẩm bản địa. Ảnh: C.Trúc

Không thể “mạnh ai nấy lo”

“Việt Nam có tới 70% dân số sống bằng sản xuất nông nghiệp nhưng mạnh ai nấy lo, an toàn thực phẩm không rõ. Trừ một số ít đang chuyển hướng từ số lượng sang chất lượng, phần lớn xuất khẩu nông sản chất lượng thấp vào những thị trường giá trị thấp”, GS.TS Võ Tòng Xuân - Trường Đại học Nam Cần Thơ nói.

Phân tích về nguyên nhân của thực trạng này, GS.TS Nguyễn Quốc Vọng - Đại học RMIT, Australia nói xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam đang gặp một số khó khăn chủ yếu do sản phẩm không truy xuất được nguồn gốc, nhiều chuyến hàng xuất khẩu gạo bị trả về và gạo của Việt Nam hiện không cạnh tranh nổi với gạo của Campuchia tại một số thị trường khó tính.

Một vấn đề liên quan đến hơn 50% dân số tỉnh mà ông Nguyễn Lâm Viên - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty CP VINAMIT nhắc đến đó là sự manh mún, nhỏ lẻ và mạnh ai nấy làm tại vườn dừa với tổng diện tích hơn 70 ngàn héc-ta hiện nay. “Tại Việt Nam, hầu như ai cũng biết xứ dừa là Bến Tre. Nhưng, tổng diện tích dừa của cả nước cộng lại vẫn chưa thấy được trên bản đồ dừa thế giới. Một vấn đề khác là diện tích dừa Việt Nam đã ít nhưng tỷ lệ canh tác theo quy trình hữu cơ (organic) cũng chưa tới 10%. Nếu bảo rằng, dừa Bến Tre chỉ nhắm đến thị trường nội địa nên không cần cạnh tranh với thế giới sẽ là sai lầm nghiêm trọng và thậm chí không bán được khi thị trường hội nhập quốc tế sâu rộng hơn nữa”, ông Viên cảnh báo.

Khi vùng nguyên liệu của hàng nông sản có thương hiệu sẽ giúp nông dân “hái ra tiền” thông qua mô hình du lịch cộng đồng. Ảnh: M.Phương

Theo các chuyên gia, chính những hành vi cho gia súc ăn các chất cấm, sinh hoạt, sản xuất mang tính hủy diệt môi trường sinh thái, khai thác biển mang tính hủy diệt… là những việc làm thiếu văn hóa và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển tại mỗi địa phương và cả khu vực. Tuy vẫn có không ít nông dân, doanh nghiệp nỗ lực giữ lại nét văn minh đặc thù của nông sản và con người miền Tây nhưng chỉ cần một ít trường hợp sản xuất, kinh doanh đi ngược lại sẽ gây ác cảm với người tiêu dùng; đặc biệt là những người tiêu dùng tại các thị trường khó tính. Tất cả những biểu hiện trên, dù ít hay nhiều cũng là lực cản rất lớn cho ngành nông nghiệp đồng bằng sông Cửu Long cất cánh trên trường quốc tế.

Trách nhiệm với cộng đồng

Phân tích tính độc đáo của nông sản miền Tây, các chuyên gia kinh tế cho rằng, điểm mạnh nhất phải nhắc đến đầu tiên là nét văn minh đặc thù bản địa hòa với “chất” người miền Tây. Tuy nhiên, họ cũng lưu ý rằng những thế mạnh đó đang dần ít tác dụng và ngày càng khó phục hồi hơn. 

Một nét văn hóa khác mà các chuyên gia kinh tế cho rằng người nông dân cần phải thể hiện đó là tập quen dần với kinh tế tập thể. Bởi thực tế, tại nhiều quốc gia đã chứng minh chỉ có mô hình hợp tác xã là phù hợp nhất để phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, để phát triển nét văn minh cộng đồng trong sản xuất, Nhà nước trước tiên phải “gội rửa sạch” tư duy cũ kỹ và khơi gợi cho người nông dân thích liên kết lại với nhau.

Chủ trương phát triển tài nguyên bản địa kết hợp với sức mạnh khoa học công nghệ là đúng đắn và đó như một thông điệp rõ ràng về đề cao các chủng loại giống cây trồng, vật nuôi đến truyền thống, nét văn hóa của người nông dân.

Trong xu hướng thị trường hội nhập hiện nay, người tiêu dùng luôn ưu tiên sản phẩm nông sản hữu cơ - organic. Việc người nông dân, doanh nghiệp trung thực trong sản xuất, phân phối để bảo vệ sức khỏe cho người khác cũng là nét văn hóa cao quý của người dân Việt Nam.

* Ông Nadav Eshcar - Đại sứ Israel tại Việt Nam: Khi vấn đề phát sinh trong sản xuất, kinh doanh nông nghiệp tại địa phương không tự giải quyết được sẽ trình lên Trung tâm Nghiên cứu về nông nghiệp của Chính phủ nhờ hỗ trợ. Khi Ban chuyên gia tại Chính phủ nghiên cứu tìm được giải pháp sẽ thông qua Chính phủ phản hồi lại. Nông nghiệp phát triển, Chính phủ sẽ dùng tiền thuế do nông dân đóng góp trả lương cho các chuyên gia nghiên cứu và quy trình đó như vòng tuần hoàn khép kín giữa nông dân, chuyên gia hoặc giữa nông dân với doanh nghiệp khi họ liên kết với nhau.

Trong hệ sinh thái nông nghiệp Israel, việc áp dụng công nghệ vào sản xuất và kiểm soát tốt vùng nguyên liệu hữu cơ - organic luôn được chú trọng trước tiên. Nông dân hay doanh nghiệp bị phát hiện vi phạm các nguyên tắc sản xuất, tiêu thụ chung sẽ bị chế tài nghiêm khắc. Tuy nhiên, nông dân chúng tôi đều sản xuất theo tiêu chuẩn organic và có liên kết đầy đủ với doanh nghiệp tiêu thụ nên thu nhập của họ rất ổn định.

* Bà Ino Mayu - nhà sáng lập và đại diện Tổ chức Seed to Table, Nhật Bản: Sau chiến tranh thế giới thứ II, vùng nông thôn Nhật Bản bị tàn phá nặng nề. Chính phủ để nông dân từng vùng tự chọn sản phẩm bản địa mà họ cảm thấy độc đáo. Sau đó, Chính phủ sẽ dùng chính sách khuyến khích họ tham gia các hợp tác xã và giúp sản phẩm của họ chọn trở nên có tính cạnh tranh cao trên thị trường; đồng thời hợp tác xã tìm thấy cơ hội kinh doanh từ các nghề truyền thống kết hợp phát triển du lịch cộng đồng...

Việc phục hồi và phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương góp phần vào tăng nguồn thu thuế, duy trì các dịch vụ công cộng như y tế, phúc lợi xã hội, tạo công ăn việc làm tại địa phương, đặc biệt cho các bạn trẻ. Nhật Bản rất quan tâm phát triển sản phẩm địa phương và đã ban hành luật và các chính sách để hỗ trợ, trong đó có Chỉ dẫn về địa lý (GI) nhằm bảo vệ các sản phẩm địa phương có chất lượng cao chẳng những trong nước mà còn ở thế giới.

Một trong những sản phẩm địa phương tiêu biểu là rượu Sake của tỉnh Akita, có tên Aramasa rất được ưa chuộng trên thế giới. Ngành nông nghiệp chúng tôi phát triển dựa trên chú trọng tài nguyên bản địa và phát triển mô hình “mỗi làng một sản phẩm” để vùng nguyên liệu, sản phẩm nông sản trở thành sản phẩm du lịch đặc thù.

Theo : Mã Phương